ΚΟΡΩΝΟΣ
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:
744 κάτοικοι
ΕΚΤΑΣΗ: 22 km²
ΟΙΚΙΣΜΟΙ : ο Λυώνας, η Αργοκοιλιώτισσα , η Ατσιπάπη
ΜΝΗΜΕΙΑ: Παναγία Κερά (9ος
αιώνας), Αγ.Μαρίνα (13ος - 15ος αιώνας),
Αγ. Ισίδωρος (Ατσιπάπη - Βυζαντινή),
Παναγία Αργοκοιλιώτισσα (1836),
Άβδελη (Λυώνας - Προκυκλαδική), Μάλια
Παλιόπυργος( Ελληνιστικά
χρόνια), Κακό Σπήλαιο (Προϊστορικό),
Λιοϊρι (Κυκλαδικής Περιόδου).
Μονές: Πανναξιακό
Προσκύνημα Αργοκοιλιώτισσας,
με 60 κελιά, 2
ναούς και
έναν υπό
ανέγερση.
Μουσεία: Λαογραφικό
Θεσμοθετημένος
Ιστορικός Τόπος:
Σμυριδωρυχεία και εγκαταστάσεις
φόρτωσης και
μεταφοράς σμύριδας
Πανηγύρια- Γιορτές:
04\12 Αγ.Βαρβάρας, 17\07
Αγ.Μαρίνας, 29\08 Αγ. Ιωάννου, 06\12 Αγ. Νικολάου,
Αργοκοιλιώτισσας Ζωοδόχου
Πηγής, Παναγίας Κεράς,
Κλήδωνα
ΠΕΡΙΟΧΕΣ
NATURA 2000:
Αραμάδα (βουνό), Κόρωνος (βουνό), Αμμόμαξη (βουνό),
Ρυάκας - Λυώνα.
ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ: Ρυάκας - Λυώνα
Χτισμένη αμφιθεατρικά
ανάμέσα στα βουνά Κόρωνος και Αμμόμαξη,
είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της
ορεινής Νάξου, κρυμμένη ανάμεσα σε
αμπελώνες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον
παρουσιάζει η αρχιτεκτονική των σπιτιών
της και η ρυμοτομία της. Μπαίνοντας στο
χωριό ο επισκέπτης χάνεται στα σοκάκια και
τα πάρα πολλά σκαλοπάτια, περπατώντας κάτω
από στιαστά και καμάρες που διατηρούνται
μέχρι σήμερα.
Η Κόρωνος εμφανίζεται ως οικισμός μετά το 1207 κατά τα πρώτα χρόνια της βενετσιάνικης κυριαρχίας στο νησί, οπότε και δημιουργήθηκε το ομώνυμο δουκάτο, ενώ ακολούθησαν και οι οικισμοί Βοθρή και Τρικοκιές. Το 1670 ήταν το φέουδο του ευγενή Crussino Sommaripa.
Η ΣΜΥΡΙΔΑ ΣΤΗΝ ΚΟΡΩΝΟ
Η
ναξία γη κρύβει στα σπλάχνα της ένα μεγάλο
πλούτο. Στο βορειοανατολικό τμήμα του
νησιού υπάρχουν κοιτάσματα σμύριδας,
υλικού πολύτιμου και ιδιαίτερα
προσοδοφόρου μέχρι τη δεκαετία του ‘70. Το
προνόμιο της εξόρυξής και εκμετάλλευσής
της έχουν έξι χωριά η Απείρανθος, ο Δανακός,
η Κεραμωτή, η Κόρωνος, η Μέση και το Σκαδό. Οι
κάτοικοι των χωριών αυτών έχουν το δικαίωμα
να εγγραφούν στους καταλόγους της σμύριδας
και να εργάζονται στα ορυχεία
Η
σημασία της σμύριδας για την ελληνική
οικονομία ήταν τεράστια. Η σμύριδα, μαζί με
τον καπνό και τη σταφίδα, αποτελούσαν τα
τρία πρώτα εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα. Η
σμυρίδα προπολεμικά ήταν το πρώτο
συναλλαγματοφόρο προϊόν για την Ελλάδα και
χρησιμοποιήθηκε ως εγγύηση για τη σύναψη
δανείων με άλλες χώρες. Η μεγάλη σημασία της
φαίνεται και από το γεγονός ότι οι
σμυριδεργάτες εξαιρούνταν από τη γενική
επιστράτευση.
Η σμύριδα ή αλλιώς το σμιρίγλι, όπως το λένε οι ντόπιοι, ή η "νάξια κόνις" ή "νάξια λίθος" όπως ονομαζόταν στην αρχαιότητα, είναι αυτό που θα λέγαμε πιο απλά το φυσικό ακόνι. Πρόκειται για πέτρωμα "ορυκτό" με κυανότεφρο ή μελανότεφρο χρώμα και τα κύρια συστατικά του είναι το κορούνδιο, ο μαγνητίτης και ο αιματίτης, ενώ σε μικρότερες ποσότητες περιέχεται η τουρμαλίνη, ο χαλαζίας, ο μοσχοβίτης, η βιοτίνη, ο γραφίτης κ.α. Η ποιότητα διαφέρει ανάλογα με τη σκληρότητα της και όχι μόνο από ορυχείο σε ορυχείο αλλά και μέσα στην ίδια στοά. Η αξία της στηρίζεται στη μεγάλη περιεκτικότητα της σε κορούνδιο (52%-65%) που έχει σκληρότητα 9 στην κλίμακα MOHS.
Το πέτρωμα δημιουργήθηκε από μεταμόρφωση παλαιών βωξιτικών πετρωμάτων. Πρόκειται δηλαδή για πετρώματα βωξίτη που βρίσκονται ανάμεσα σε ασβεστόλιθους. Με την επίδραση των μεταμορφώσεων ο βωξίτης μεταβάλλεται σε σμύριδα και ο ασβεστόλιθος σε μάρμαρο. Η νάξια σμύριδα θεωρείται πολύ καλής ποιότητας λόγω των έντονων μεταμορφώσεων που συντελέστηκαν εκεί.
